Lễ Sơmah kơcham
Lễ Sơmah kơcham
của người Bana có thể gọi là Lễ mừng năm mới, mừng lúa mới hay lễ mở cửa kho
cũng được. Vì lễ này được tổ chức sau khi Lễ Tang amang (Lễ đóng cửa kho). Sau
khi thu hoạch mùa màng và đưa vào kho, từng gia đình trong làng tổ chức lễ Tang
amang. Lễ Tang amang chỉ được tổ chức nhỏ tại nhà riêng của từng gia đình,
thường là chỉ mổ một con gà hay con lợn con và từ một đến ba ghè rượu. Thành
phần đến dự thường là những người trong họ hàng và bà con láng giềng. Có những
ngày nhiều gia đình tổ chức cùng lúc thì dân làng thường đến uống rượu từ nhà
này đến nhà khác.
Sau khi tất cả các gia đình trong làng đều tổ chức xong Lễ
Tang amang, trưởng làng bàn bạc cùng già làng chọn ngày tổ chức Lễ Sơmah
kơcham. Để tổ chức được Lễ Sơmah kơcham, trưởng làng cùng già làng huy động sự
đóng góp của dân làng, mỗi gia đình phải góp đều một ghè rượu và một số tiền
đều nhau để mua bò, lợn hoặc trâu tùy theo điều kiện của làng. Phần đóng góp
này dù gia đình nào nghèo khó cũng phải cô gắng đóng góp, gia đình nào khá hơn
mà muốn đóng nhiều hơn cũng không được. Mọi gia đình đều rất tự giác trong
nghĩa vụ đóng góp này. Lễ Sơmah kơcham diễn ra ba ngày tại nhà rông của làng. Chuẩn
bị cho lễ, già làng phân công công việc chuẩn bị cho từng người, các cô gái kiếm
cũi, nam khiêng nước, làm cái nêu, quản lý, mời rượu, chia xâu thịt cho các gia
đình. Mỗi cô gái đến giúp việc lấy một gùi cũi về nhà rông, nấu cơm, cháo, sau
đó lên nương đi làm để bố mẹ về dự lễ. Tối đến, thanh niên nam nữ vào nhà rông tham
gia các hoạt động của lễ hội. Suốt ba ngày đêm, dân làng tổ chức ăn uống, đánh cồng
chiêng và nhảy múa. Vì điệu nhảy cồng chiêng rất dễ nhảy nên ai cũng có thể
tham gia nhảy được, thanh niên, nam nữ nắm tay nhau xen kẻ nhảy múa vòng quanh,
vừa nhảy vừa trò chuyện, biết bao cặp vợ chồng được kết tóc se tơ từ những lễ
hội này.
Suốt ba ngày, ai đánh cồng chiêng cứ đánh, ai nhảy cứ nhảy, ai trò
chuyện cứ trò chuyện, ai mệt ai say thì về ngủ, tỉnh ngủ lại tham gia tiếp cho
đến khi lễ hội kết thúc. Sau khi kết thúc lễ hội này cũng là đến lúc dân làng
chuẩn bị các dụng cụ lao động để tiếp tục cho mùa trồng trỉa sau.
Kpă Pual
AM Ĭ KÂO
Mơng ưm amĭ nao sô̆ ia
Truh jơla amĭ nao pĕ añam
Mơguah tlam amĭ nao kơ bruă
Asơi huă mâo mơng tơngan amĭ
Ao tĭ mâo amĭ jing hmum
Sum tơyaih mâo amĭ jing lir
Mâo tơmun piôh kơ ană bơnai
Mâo mơkai piôh kơ ană rơkơi
Pran amĭ ƀu mâo hơget ôh dui pơkă
Bruă amĭ ƀu mâo hơget ôh dui pơmu.
Ama H’ Vân
NAI JRAI BLUNG HLÂO
Arang tơkeng kơ Nay Der pơ ƀôn Ơi Nu, ƀao ia
Siêm, tring Krông Pa, čar Gia Lai. Mơng anet ñu jing sa čô mơnuih rơgơi,
thâo pơmin, hơdip hiam klă, djop mơnuih kiăng khăp biă mă kơ ñu. Ñu lĕ ană rin ƀun,
ană drit druai djai amĭ mơng mơda, djai ama mơng anet, samơ̆ bưng ñu prong biă
mă, mâo hĭ ƀing sang pơdrong amăng ƀôn thâo pap drap ƀă ƀem čem rông ba ñu. Ñu
kơnong min kơ bruă hma, wai rơmô kơbao hang at ƀu thâo lui mơn bruă hrăm hră,
ngă pơ-ar.
Rơnuk anun, tơlơi thâo ngă hma pla pơdai, pơdjai rok rum,
mâo kông ngan jing ư-ang biă mă, samơ̆ Nay Der dui thâo hluh ƀuh hlâo dlăng dum
bruă anun ka djop ôh amăng tơlơi hơdip ană mơnuih, bôh nik ñu tơlơi hơdip djuai
ania Jrai. Tui anun ñu gir kơtir ƀu kơdun kơ tơlơi tơnap tap ôh, yua dah ñu kiăng
tui hyu sem tơlơi bơngač ană mơnuih. Anun lĕ tơlơi thâo hră.
Sit nik, lơm thun ƀu rơnang, phang ƀu mơ-ak, hơdip amăng
tơlơi blah wang, tơlơi kơtư̆ juă mơng Prang, bruă rin tơnap djop mơta ƀu tlaih
ôh. Laih dong, tơlơi hơdip ană Jrai rơnuk anun dô̆ mluk mơgu lu biă mă.
Hong pran hur har kiăng hrăm hră, Nay Der ƀu mâo hơget ôh dui pơgun pơgan anap ñu.
Ñu nao hrăm hră hang gir kơtir truh kih. Laih anun, ñu nao hrăm bruă ngă nai pơ
Kwi Ñơn. Tơbiă mơng hrăm ngă nai, ƀuh Nay Der puăi rơhao, tlao rơhmač
hang thâo bruă, Prang brơi ñu pơtô pơ čar Kon Tum.
Sa čô mơnuih
thâo min, ñu đih ƀu sir mơnit, pit ƀu sir tơngia ôh. Ñu dô̆ min yôh yam kơ
bruă, kơ tơlơi hơdip djuai ania Jrai hyưm ngă kiăng kơ tlaih hĭ mơng tơlơi
mluk mơgu, ană ƀôn sang hơdip rơnuk rơnang. Dong mơng anun yơh, ñu thâo
hluh đuăi tui ngă hơkrŭ, pơtrut pơsur pran jua ñu pơčeh bôh hră Jrai
mâo tŭ yua truh kơ ană tơčô rơnuk anai.
Dum bruă anun pơƀuh
kơ ta lu mơta hiam klă amăng tơlơi hơdip Nay Der. Sit nik bruă anun jing apui
pơčrang rơđah hang kông ngan kơ ai hơtai, tơlơi min hang jing bruă prong prin
biă mă kơ rơnuk tơdơi.
Ama Sawa
Đọc và nghe tiếng Jrai trên trang thông tin điện tử của Đài tiếng nói Việt Nam
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)
