Lễ Sơmah kơcham
của người Bana có thể gọi là Lễ mừng năm mới, mừng lúa mới hay lễ mở cửa kho
cũng được. Vì lễ này được tổ chức sau khi Lễ Tang amang (Lễ đóng cửa kho). Sau
khi thu hoạch mùa màng và đưa vào kho, từng gia đình trong làng tổ chức lễ Tang
amang. Lễ Tang amang chỉ được tổ chức nhỏ tại nhà riêng của từng gia đình,
thường là chỉ mổ một con gà hay con lợn con và từ một đến ba ghè rượu. Thành
phần đến dự thường là những người trong họ hàng và bà con láng giềng. Có những
ngày nhiều gia đình tổ chức cùng lúc thì dân làng thường đến uống rượu từ nhà
này đến nhà khác.
Sau khi tất cả các gia đình trong làng đều tổ chức xong Lễ
Tang amang, trưởng làng bàn bạc cùng già làng chọn ngày tổ chức Lễ Sơmah
kơcham. Để tổ chức được Lễ Sơmah kơcham, trưởng làng cùng già làng huy động sự
đóng góp của dân làng, mỗi gia đình phải góp đều một ghè rượu và một số tiền
đều nhau để mua bò, lợn hoặc trâu tùy theo điều kiện của làng. Phần đóng góp
này dù gia đình nào nghèo khó cũng phải cô gắng đóng góp, gia đình nào khá hơn
mà muốn đóng nhiều hơn cũng không được. Mọi gia đình đều rất tự giác trong
nghĩa vụ đóng góp này. Lễ Sơmah kơcham diễn ra ba ngày tại nhà rông của làng. Chuẩn
bị cho lễ, già làng phân công công việc chuẩn bị cho từng người, các cô gái kiếm
cũi, nam khiêng nước, làm cái nêu, quản lý, mời rượu, chia xâu thịt cho các gia
đình. Mỗi cô gái đến giúp việc lấy một gùi cũi về nhà rông, nấu cơm, cháo, sau
đó lên nương đi làm để bố mẹ về dự lễ. Tối đến, thanh niên nam nữ vào nhà rông tham
gia các hoạt động của lễ hội. Suốt ba ngày đêm, dân làng tổ chức ăn uống, đánh cồng
chiêng và nhảy múa. Vì điệu nhảy cồng chiêng rất dễ nhảy nên ai cũng có thể
tham gia nhảy được, thanh niên, nam nữ nắm tay nhau xen kẻ nhảy múa vòng quanh,
vừa nhảy vừa trò chuyện, biết bao cặp vợ chồng được kết tóc se tơ từ những lễ
hội này.
Suốt ba ngày, ai đánh cồng chiêng cứ đánh, ai nhảy cứ nhảy, ai trò
chuyện cứ trò chuyện, ai mệt ai say thì về ngủ, tỉnh ngủ lại tham gia tiếp cho
đến khi lễ hội kết thúc. Sau khi kết thúc lễ hội này cũng là đến lúc dân làng
chuẩn bị các dụng cụ lao động để tiếp tục cho mùa trồng trỉa sau.
Kpă Pual
